AA(ABRAHAM JAKOB VAN DER), schrijver van ,,Nederlandsch Oost-Indië (1846-1857)" geb. te Amsterdam 6 Dec. 1792, gest. 21 Maart 1857. Behalve het genoemde werk stelde hij verscheidene andere samen, van welke wij, als min of meer ook met Nederlandsch Indië in verband staande, hier alleen noemen het Biographisch woordenboek der Nederlanden, dat echter door anderen werd voltooid.

AA (PIERRE JEAN BAPTISTE CHARLES ROBIDÉ VAN DER), geb. te Oosterbeek 23 Mei 1832, gest. te 's Gravenhage 10 Febr. 1887. Hij studeerde aan het Luthersch Seminarium, doch bleef later ambteloos, en vestigde zich te 'sGravenhage, waar hij zich met koloniale en aardrijkskundige studien bezighield en vooral groote verdiensten verwierf door zijne geschriften over N. Guinea. Onder den pseudonym Robrecht van Peene schreef hij o. a. vele artikelen in de Koloniale Jaarboeken. Tal van bijdragen van zijne hand, met N. O. I. in verband staande, komen voor in de Gids, de Indische Gids, de Handel. van het Ind. Gen., de Bijdr. t. t. 1. en vlk., T. v. h. Aardr. Gen. en de Ned. Spectator, terwijl de uitgaven van belangrijke werken door hem bezorgd en met Inleidingen en Aanteekeningen verrijkt werden, nl. v. Rosenbergs Reis n. d. Zuidooster eilanden en diens Reistochten naar de Geelvinksbaai in 1869 en 1870; voorts: de Reizen naar Ned. N. Guinea in 1871-1876 en Bock's Reizen in Oosten Zuid-Borneo. Ook zijne Afrikaansche Studiën moeten hier vermeld worden.

Zie: J. K. W. Quarles van Ufford, in Levensber. Maatsch. N. Lett. 1887.

AAL. Aalachtige visschen (Apodes) komen in groote verscheidenheid in den Indischen Archipel voor. Een 7-tal paling-soorten, van het zelfde geslacht (Anguilla) als de europeesche paling, bewonen het zoete water van de meeste eilanden. Maleische naam: Moa. De meest gewone soorten zijn Anguilla mauritiana Benn. (Soendaneesch: Loebang) en Anguilla australis Rich. (Soendaneesch: Lara, javaansch: Sidat). De europeesche zeepaling (Conger conger) komt ook in de Indische zeeën voor, doch een verwante soort (Conger cinereus Rüpp.) is meer algemeen. De koraalriffen herbergen een groote verscheidenheid, dikwijls zeer bont gekleurde aalachtige visschen, voornamelijk tot het geslacht Gymnothorax (Muraena) behcorend. Twee soorten Chelevastes colubrinus Bodd. en Leiuranus semicinctus Lay & Benn. zijn opvallend licht en donker geringd, waardoor zij groote overeenkomst vertoonen met de zeer vergiftige zeeslangen. Monopterus javanensis (maleisch: Lindoeng, Soendaneesch: Beloet, Javaansch: Weloet) en Symbranchus bengalensis Mc Cl. hebben geheel het uiterlijk van alen, doch behooren tot een geheel andere groep (Symbranchii). Zij bewonen het zoete water van de groote Soendaeilanden en Celebes, terwijl laatstgenoemde soort ook op Nieuw-Guinea

is aangetroffen. Uitwendig zijn zij van aalachtigen te onderscheiden door het bezit van een enkele kieuwopening, aan de buikzijde gelegen. Door zich diep in den modder in te graven kunnen zij het leven behouden bij uitdrooging van hun verblijfplaats.

AARDAPPEL. Kentang (MAL.), afkomstig van Solanum tuberosum L. fam. Solanaceae, een kruid. achtige plant, die in Chili in 't wild voorkomt en vermoedelijk haar vaderland in het Andesgebergte heeft. De plant is in de 18de eeuw naar Europa overgebracht, waar de cultuur al spoedig een groote uitgebreidheid verkreeg. De aardappel is dan ook over een groot deel van Europa volksvoedsel geworden. Het is waarschijnlijk dat de Nederlanders den aardappel naar Ned.-Indië hebben overgebracht: het is echter ook mogelijk dat de Chineezen dit gedaan hebben.

In Ned. Indië worden de aardappelen, ten behoeve van Europeanen door de inlanders gekweekt. Alleen de Tenggereezen gebruiken ze zelf als voedsel, na ze gekookt, fijngewreven en met djagoeng vermengd te hebben. Ook de Papoea's van het Arfakgebergte in West-Nieuw Guinea kweeken de aardappelen op vrij grooten schaal en gebruiken ze als hun voornaamste voedsel, zooals de andere bewoners van het gebergte van Nieuw-Guinea in den regel de knollen van Ipomoea Batatas eten.

De aardappel is een gewas van de gematigde luchtstreken en ontwikkelt zich in de tropische kustlanden abnormaal. Zij wordt in Ned.-Indië, bij voorkeur tusschen 1000 en 2000 Meter geteeld, hoewel men haar reeds op 600 Meter aantreft. Voornamelijk vindt men haar op ongeirrigeerd land, hier en daar ook als tweede gewas op sawah-terreinen. Er zijn op Java eenige Europeesche kweekers, die aan de aardappelcultuur moeite besteden en een tamelijk goed product krijgen. De inlandsche aardappelcultuur is echter nog zeer primitief. Men gebruikt zeer kleine bibit (knollen, die de Chinees niet koopen wil); de planten worden veel te dicht op elkaar gezet; de knollen worden geoogst vóór zij uitgerijpt zijn en de grond wordt onvoldoende bewerkt en bemest. Door deze ongunstige groeivoorwaarden en misschien ook door het warme klimaat is de aardappel op Java van een veel te zachte, waterige, zetmeelarme consistentie: zij nijgt licht tot rotten. De inlanders verbouwden langen tijd alleen de ,,kentang djawa", een spitse knol, met diepliggende oogen en geel vleesch, eigenschappen, die haar op de Ned. Ind. markt slechts een zeer geringe handelswaarde geven. Later heeft men allerlei Europeesche soorten ingevoerd, doch men weet nog zeer weinig omtrent de waarde van die verschillende soorten in de tropen af. In de Preanger kweekt men nogal eens muizen.

De Bataks op de Karohoogvlakte telen op 1500 Meter tegenwoordig zeer goede, ziektevrije